Is een airfryer gezond of ongezond?

De airfryer is een van de beste alternatieven voor het frituren in frituurvet. Daarom is airfryen van frietjes met een hetelucht friteuse vandaag de dag zo populair. Maar is een airfryer echt gezonder om te gebruiken dan een frituurpan? En hoe zit het met de vorming van acrylamide? Dat lees je in dit artikel.

Ik heb verschillende (wetenschappelijke) artikelen en onderzoeken gelezen en bekeken over dit onderwerp. Deze gaan hoofzakelijk in op het airfryen van friet of kip. Ik heb de feiten en conclusies uit deze onderzoeken voor je verzameld op deze pagina.

Disclaimer: deze pagina is puur gebaseerd op bestaand onderzoek en bevat geen medisch advies of gezondheidsadvies.

Snelle antwoord: Airfryen is verantwoord zolang je de airfryer goed gebruikt, het hangt er vanaf wat je bereidt en op welke manier. Zorg dat bij zetmeelrijk voedsel, zoals friet of aardappel, de temperatuur onder de 180 graden Celsius blijft en bak het voedsel niet langer dan licht goudbruin om sterke vorming van acrylamide te voorkomen.

Zo worden frietjes krokant: de Maillard-reactie

Het idee van een airfryer is simpel. Een ventilator zuigt lucht aan en verwarmt de lucht via een verwarmingselement. Met deze hetelucht wordt voedsel in de pan van de airfryer verhit. Deze hete lucht circulatie is vele malen intensiever dan bij een gewone heteluchtoven. Daarom is het mogelijk om in een airfryer krokante resultaten te bereiden, zonder het voedsel daadwerkelijk te frituren in frituurolie.

In 2010 is de airfryer voor het eerst gepresenteerd op de consumentenelektronica beurs (IFA) in Berlijn. En sindsdien is de populariteit van airfryers elk jaar gestegen.

De hete lucht in de airfryer zorgt dat de buitenste laag van bijvoorbeeld frietjes wordt uitgedroogd en hierdoor krokant wordt. Door hete lucht langs te frietjes of aardappeltjes te blazen ontstaat er een chemische reactie van suiker en het aminozuur genaamd asparagine, dit wordt de Maillard-reactie genoemd.

De Maillard-reactie zorgt dat aardappel, of ander zetmeel rijk voedsel, bruin kleurt en krokant wordt. Normaal gesproken bereik je dit door aardappel te frituren of te bakken in de pan. Maar ook in een airfryer ontstaat deze reactie.

Als je de frietjes te lang bakt in de airfryer of op een te hoge temperatuur bakt, dan kan er acrylamide ontstaan.

Ontstaan van acrylamide bij zetmeelrijk voedsel

Bij een te lange baktijd in combinatie met een te hoge temperatuur kan er ook een component ontstaan dat acrylamide heet. Acrylamide vormt zich op basis van een te hoge temperatuur en een lange baktijd.

Omdat airfryers langer nodig hebben voor het ‘frituren’ van bijvoorbeeld frietjes in vergelijking met een conventionele oven, was er enige bezorgdheid dat het acrylamidegehalte hoger zou zijn in met lucht gefrituurd voedsel dan in olie gefrituurd voedsel.

Voedingscentrum: Acrylamide is een stof die kan ontstaan als zetmeelrijke producten worden verhit boven 120 °C.

In een studie is onderzocht in welke mate acrylamide ontstaat bij het bakken van aardappel in een airfryer en in een gewone frituurpan. In het experiment is aardappel gefrituurd op 180 °C met olie en met hete lucht. De studie toont aan dat het airfryen van aardappelen de vorming van acrylamide met 90% vermindert in vergelijking met een conventionele frituurpan, zonder dat er een voorbehandeling nodig was van de aardappelen.

Over het algemeen vermindert airfryen de vorming van acrylamide en PAK’s in vergelijking met frituren in vet.

Let op dat de belangrijkste factor is dat de airfryer is ingesteld op 180 graden Celsius. Wanneer de temperatuur te hoog staat ingesteld, dan kan het acrylamidegehalte juist sterk toenemen omdat de zetmeelrijke frietjes, het brood of gepaneerde kip te donker gaat kleuren of zelfs gaat verbranden.

Een versnelling van de maillard-reactie en de vorming van acrylamide gebeurt bij een hoge temperatuur zoals 200 graden Celsius in combinatie met een lange baktijd, zoals het volgende onderzoek uitwijst.

Onderzoek: is airfryen gezonder in vergelijking met frituren in vet?

In een studie van CNA Insider (Talking Point) is onderzoek gedaan naar het verschil tussen gefrituurde en geairfryde verse friet en kippenvleugeltjes. Want, de meeste mensen bereiden frietjes, snacks en kip met hun airfryer. 

In het onderzoek is de verse friet bereid in de airfryer op 200 graden Celsius voor 14 minuten. En in de frituurpan op een gelijke temperatuur voor 8 minuten.

Het bereide eten uit de frituurpan en de airfryer is onderzocht door een laboratorium van Eurofins, dit is een laboratorium die gespecialiseerd is in hoogwaardig laboratoriumonderzoek naar voedselveiligheid, voedingswaarden en verontreiniging testen.

Het laboratorium heeft de verschillende kip en friet onderzocht op de aanwezigheid en hoeveelheid verzadigd vet, onverzadigd vet, transvetten, cholesterol en vorming van acrylamide. Acrylamide vormt zich in zetmeelrijk voedsel onder hoge temperatuur, zoals dus bij frietjes, aardappelen of brood.

Acrylamide ontstaat alleen bij het bakken onder zeer hoge temperaturen. Dat kan dus in een airfryer zijn, maar ook in een frituurpan, oven of barbecue.

Wat is het verschil in niveau van acrylamide tussen gefrituurde en geairfryde frietjes?

Het onderzoek toont aan dat de hoogte van verzadigde vetten per 100 gram verse friet 53% lager zijn dan bij gefrituurde frietjes. Transvetten en cholesterol zijn niet aanwezig, omdat er verse aardappelen zijn gebruikt. Bij gebruik van voorgebakken diepvries friet kunnen deze wel aanwezig zijn.

En dan de de hoogte van acrylamide in de friet. Uit het onderzoek blijkt dat de hoogte van gefrituurde verse friet minder dan 10 microgram acrylamide bevat per kilogram. Bij de airfryer friet komt er 1400 microgram acrylamide per kilogram vrij.

Dat is een enorm verschil in waarde. Maar er is geen wetenschappelijk aangetoonde of officiële waarde voor het aantal microgram acrylamide per kilogram dat ongezond zou zijn voor mensen.

Hoe komt het dat er zo’n groot verschil zit in de hoogte van acrylamide bij verse frietjes uit de airfryer? Dit wordt in het onderzoek uitgelegd op basis van drie factoren die hier invloed op hebben. Namelijk de kooktijd, de baktemperatuur en de bereiding.

Een onderzoeker van Philips raadt aan om zetmeel eten te bereiden in de airfryer op 180 graden Celsius of lager. Voor verse friet wordt geadviseerd om eerst de friet voor te bakken op 160 graden en vervolgens op 180 graden.

De gematigde temperaturen zullen de hoeveelheid microgram acrylamide per kilogram aanzienlijk doen verlagen. De geteste frietjes waren te lang op een te hoge temperatuur gebakken, namelijk op 200 graden Celsius. En daarom was de vorming van acrylamide zo hoog in vergelijking met gefrituurde frietjes.

Een extra tip is om de verse friet eerst goed te wassen. Hierdoor verwijder je veel van het zetmeel dat aan de aardappel zit. En juist dit zetmeel zorgt voor de vorming van acrylamide. Na het wassen is het advies om de aardappels droog te deppen voordat je deze gaat airfryen.

Je kunt uiteraard zelf beoordelen wanneer (verse) friet een te hoge waarde aan acrylamide heeft. Als de friet te donker van kleur is, dan is de mate van acrylamide eigenlijk te hoog. Dus airfry de frietjes niet langer tot het moment dat het licht goudbruine frietjes zijn.

Vermijd dus frietjes die donkerbruin of zelfs zwart gekleurd zijn omdat ze te lang zijn gebakken. Te bruin is dus niet goed. Uit onderzoek blijkt ook dat kleinere hoeveelheden frietjes eerder bruin zullen kleuren dan grotere porties.

Je kunt dus prima de mate van acrylamide in de gaten houden door op een verantwoorde manier je gerechten te bakken die gevoelig zijn voor acrylamidevorming.

Hoe zit het bij de kip?

De verzadigde vetten per 100 gram zijn 38% lager bij een airfryer in vergelijking met een gefrituurde kip. De transvetten per 100 gram zijn 55% lager in een airfryer dan bij het gewone frituren van kip. Het cholesterolniveau per 100 gram kip is ook lager bij een airfryer, het scheelt zo’n 25 procent.

Zowel transvetten, verzadigde vetten en cholesterol zijn slecht voor je gezondheid, dus hoe minder je ervan eet hoe beter dat is voor je. De conclusie is dat gefrituurd voedsel ongezonder voor je is dan voedsel dat bereid is in de airfryer. Zowel de mate van verschillende vetten en cholesterol zijn lager bij voedsel uit de airfryer.

Het enige dat wel aandacht vereist bij airfryers is de mate van acrylamide, dit stuur je aan door de baktijd en temperatuur goed in de gaten te houden. Blijf dus altijd onder de 180 graden bij zetmeelrijk voedsel, zoals aardappel, brood en gepaneerd vlees.

Ga je meer ongezond eten door een airfryer?

In een airfryer is het gezonder om frietjes en snacks in te bereiden dan in een frituurpan. Maar ongezond voedsel blijft natuurlijk ongezond, ook al maak je het nu klaar met hete lucht in plaats van in frituurvet.

Het blijft dus ook ongezond om vaak frietjes, frikandellen of bitterballen te eten. Zelfs als het uit een airfryer komt. Let dus op dat je niet onbewust meer gefrituurd eten gaat consumeren omdat je het nu in een airfryer hebt bereidt.

Zeker als je voorbewerkt voedsel gaat airfryen moet je goed opletten op de voedingswaarden van het product. Diepvries frietjes, airfryer kroketten of oven frikandellen, dit zijn allemaal voorbeelden van snacks die al voorgebakken of voorbewerkt zijn. In regel zijn deze niet gezond om in grotere hoeveelheden te eten. Daar verandert een airfryer niets aan.

Beter is het om je producten zelf vers klaar te maken. Zoals het bereiden van vers gesneden frietjes van verse aardappelen, voorzien van een eetlepeltje olijfolie.

Een airfryer is niet alleen bedoeld voor snacks

Helaas denken mensen dat een airfryer hoofdzakelijk een apparaat is als vervanger van een frituurpan. De hetelucht friteuse wordt dan ook veel gebruikt voor het airfryen van friet en allerlei soorten snacks.

Maar daarmee doe je een airfryer echt te kort. Een airfryer kan namelijk heel divers gebruikt worden in de keuken. Zelfs voor het bereiden van gezonde gerechten die volledig uit groenten bestaan, of wat dacht je van een verse zalmmoot vol gezonde vetten.

Met andere woorden: je kunt een airfryer net zo gezond maken als dat je zelf wilt. Daarom heet mijn website ook ‘FrituurGezond’. Want met een airfryer kun je super gezonde gerechten klaarmaken. Er zijn tal van airfryer recepten te vinden die je inspiratie kunnen geven hoe je gezonde maaltijden kunt bereiden in jouw airfryer.

What goes it, what goes out! Dus hetgeen dat je in de airfryer stopt, bepaalt ook wat je op je bord krijgt en hoe gezond dat is. Een vette bamischijf, dat blijft een vette bamischijf. Maar een gezonde groentenmix, dat blijft een gezonde groentemix als deze bereid is in de hetelucht friteuse.

Is de uitstoot van airfryers schadelijk?

In een geheel afgesloten en niet geventileerde ruimte kan de uitstoot van een airfryer schadelijk zijn. Maar dat geldt ook voor frituurpannen, fornuizen of andere apparaten die fijne deeltjes kunnen uitstoten.

Airfryers zuigen lucht aan, maar blazen de hetelucht ook weer uit via de uitlaatroosters. Deze roosteres bevinden zich aan de achterkant van de airfryer en soms ook langs de onderkant van het apparaat.

Is deze uitstoot schadelijk voor je gezondheid?

Onderzoekers van de Taiwan Society of Indoor Environmental Air Quality hebben de vervuilingsniveaus door fijnstof gemeten die worden uitgestoten tijdens het airfryen van vetrijk voedsel, zoals een vette worst of hamburger.

Het experiment werd uitgevoerd in een gesloten studio-appartement. De conclusie is dat in een afgesloten ruimte de vervuiling 1525 keer hoger is dan normaal. Let wel, dit onderzoek is uitgevoerd in een volledig gesloten ruimte. De risico’s worden beperkt als de hetelucht friteuse wordt gebruikt in een goed geventileerde keuken of in de buurt van een raam.

Hoe zit het met de antiaanbaklaag?

Zorg er altijd voor dat je de antiaanbaklaag niet beschadigd. Voorkom dus dat je scherpe of krassende voorwerpen gebruikt in de pan of mand van je airfryer.

Sommige mensen willen geen eten bereiden in een airfryer met een teflon antiaanbaklaag. Bekijk meer informatie over keramische airfryers.

Gebruikte bronnen:

• Acrylamide – https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/acrylamide.aspx
• Is Air Fried Food Really Healthier? – https://www.youtube.com/watch?v=tqcuskaReug
• Airfryers: gezond of ongezond? – https://www.youtube.com/watch?v=8NxPdozv1Ec
• The TRUTH about Air Fryers – https://www.youtube.com/watch?v=4gUVg6vOL7g
• Frituren – https://www.nice-info.be/gezond-eten/gezond-koken-kopen/bereidingswijzen/frituren
• Effect of pretreatments and air-frying, a novel technology, on acrylamide generation in fried potatoes – https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25872656/
• Air fryers pose indoor air pollution risk – https://airqualitynews.com/2020/10/23/air-fryers-pose-indoor-air-pollution-risk/
• Half of Air Fryers Pose Potential Safety Hazards – https://www.consumer.org.hk/en/press-release/532-air-fryers
• Overcooking with air fryers increases risk of toxic acrylamide formation – https://www.youtube.com/watch?v=lPn_MZD1uag